Πώς η τεχνολογία διαταράσσει την αγορά εργασίας και πόσο χρήσιμοι θα είμαστε όταν η τεχνητή νοημοσύνη αναπτυχθεί πλήρως; Μπορούν οι μηχανές να αντικαταστήσουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Θα επέλθει η λεγόμενη τεχνολογική ανεργία;
Στα επόμενα πέντε χρόνια 7,1 εκατομμύρια θέσεις εργασίας εκτιμάται ότι θα χαθούν και αντίστοιχα 2 εκατομμύρια θέσεις για εργαζομένους στην ψηφιακή τεχνολογία θα «ανοίξουν», σύμφωνα με ανάλυση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) για τα «Επαγγέλματα του Μέλλοντος» (Future Jobs).
Προσεχώς, τα πάντα θα είναι ψηφιακά. Θέσεις εργασίας θα καταλαμβάνονται από μηχανές αντί ανθρώπων. Στις επαγγελματικές συνεδριάσεις η συμμετοχή θα γίνεται μέσω ολογραμμάτων, δηλαδή ψηφιακών ομοιωμάτων των ανθρώπων. Ήδη «κουβεντιάζουμε» με τα chatbots, προγράμματα που μας δίνουν αυτόματες απαντήσεις σε σχέση με συγκεκριμένα θέματα. Ήδη εκατομμύρια αλγόριθμοι, δημιουργημένοι από επιστήμονες της πληροφορικής, «τρέχουν» σε servers σε όλο τον κόσμο επιλύοντας προβλήματα που προκύπτουν. Ήδη οι ρομποτικές τεχνολογίες βοηθούν τους γιατρούς να κάνουν καλύτερες διαγνώσεις και να παρέχουν ανώτερης ποιότητας θεραπείες. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες, από την πλευρά τους, στρέφονται όλο και πιο έντονα προς τον χώρο των ρομπότ και τον αυτοματισμό (Toyota, Honda κ.α). Η Google οραματίζεται ταξί με οδηγούς ρομπότ, ενώ η Amazon χρησιμοποιεί στα κέντρα διανομής ρομπότ τα οποία επιλέγουν αυτόνομα, πακετάρουν και αποστέλλουν οποιοδήποτε αντικείμενο, οπουδήποτε και οποιαδήποτε στιγμή.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Πώς μεταφράζεται το στίγμα της πρόκλησης που συνεπάγεται για την ανθρωπότητα η νέα εποχή του αυτοματισμού, της τεχνητής νοημοσύνης και της επέκτασης της χρήσης των ρομπότ στην εργασία, αλλά και την καθημερινή ζωή; Ποιος θα είναι ο ρόλος μας στην εργασία, την κοινωνία και την οικονομία, όταν τη δεκαετία του 2020 τα ρομπότ θα ζουν ανάμεσά μας; Απειλούμαστε από τη λεγόμενη τεχνολογική ανεργία;
Πλέον διανύουμε την Τέταρτη Βιομηχανική-«Ρομποτική»- Επανάσταση και όσο κι αν εκφράζονται φόβοι για τις αλλαγές στη φύση και τη δομή της εργασίας, λίγοι θέλουν να βάλουν «φρένο» στην τεχνολογική πρόοδο.
«Οι άνθρωποι δεν θα πάψουν να είναι απαραίτητοι»
«Στην πραγματικότητα είναι στο χέρι μας να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας και να αποφασίσουμε για τα επόμενά μας βήματα» λέει η Ευαγγελία Ίσαρη, Marketing & Communications Manager της Adecco Ελλάδος. «Μπορεί η τεχνολογία να εκτοπίσει στο μέλλον θέσεις εργασίας και ειδικότητες, να αλλάξει δραστικά τα χαρακτηριστικά και τις απαιτήσεις ρόλων, να μεταμορφώσει επαγγέλματα. Ταυτόχρονα όμως, θα δημιουργήσει και νέες ανάγκες στην αγορά. Κάποιες ειδικότητες θα πληγούν, κάποιες άλλες θα γίνουν περιζήτητες. Η νέα πραγματικότητα θα «γεννήσει» νέες ευκαιρίες και επαγγελματικούς ρόλους, τους οποίους θα κληθούν να υπηρετήσουν οι άνθρωποι. Ρόλοι που οι μηχανές δεν μπορούν να αναπαραστήσουν καθώς απαιτούν συνείδηση, αυτογνωσία και υψηλό βαθμό συναισθηματικής νοημοσύνης. Επομένως, οι εργαζόμενοι δεν θα πρέπει να τρομάζουν απέναντι στην τεχνολογία. Αντίθετα, θα πρέπει να προσαρμοστούν, αξιοποιώντας την προς όφελός τους. Οι άνθρωποι δεν θα πάψουν να είναι απαραίτητοι» υπογραμμίζει και επικαλείται το περιστατικό του 1997, όταν ο υπερ-υπολογιστής Deep Blue της IBM νίκησε τον Γκάρι Κασπάροφ, παγκόσμιο πρωταθλητή στο σκάκι. «Ήταν ένα σοκ το γεγονός ότι η μηχανή νίκησε τον σκεπτόμενο άνθρωπο. Ξαφνικά όμως το σκάκι έγινε προσβάσιμο σε πολύ κόσμο. Τα παιδιά μπορούσαν να παίξουν σκάκι στον υπολογιστή τους. Όλο και περισσότεροι άρχισαν να ενδιαφέρονται για το παιχνίδι, ενώ πολλοί έγιναν καθηγητές σκάκι».
Ψηφιακό χάσμα και κοινωνική ανισότητα
Η μετάβαση δεν θα είναι ομαλή, συμφωνούν οι ειδικοί, ωστόσο θεωρείται ότι όσοι βρίσκονται διαρκώς σε διαδικασία εκπαίδευσης και ανάπτυξης των τεχνικών και προσωπικών τους δεξιοτήτων, θα είναι πάντα έτοιμοι να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες παραμένοντας παραγωγικοί και ανταγωνιστικοί. «Η δια βίου μάθηση αποτελεί το βασικό “κλειδί” για κάθε εργαζόμενο ανεξαρτήτως ηλικίας. Τα “people skills” είναι αυτά που θα κάνουν τη διαφορά σε έναν κόσμο στον οποίο η τεχνολογία δίνει αμέτρητες δυνατότητες για να δουλέψουμε με πιο αυτοματοποιημένο τρόπο» συμπληρώνει η κυρία Ίσαρη και δεν είναι λίγοι που υποστηρίζουν ότι υπό αυτή την οπτική γωνία η τεχνολογία μάς κάνει ταυτόχρονα και περισσότερο ικανούς. Παράλληλα, εκφράζεται και η άποψη ότι μάς προσφέρει καλύτερες συνθήκες εργασίας, αν αναλογιστεί κανείς τα πιο ευέλικτα ωράρια και την εργασία εν κινήσει ή από το σπίτι που τελικά αυξάνουν -υπό προϋποθέσεις- και τον προσωπικό ελεύθερο χρόνο. «Η τεχνολογία μας δίνει αυτή τη δυνατότητα αρκεί να την αξιοποιήσουμε με τον σωστό τρόπο: ως μέσο βελτίωσης της ισορροπίας ανάμεσα σε επαγγελματική και προσωπική ζωή και όχι καταστρατήγησής της» προσθέτει η κυρία Ίσαρη.
Ουδείς μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα το μέλλον, η Marketing & Communications Manager της Adecco Ελλάδος, όμως, πιστεύει ότι σε αυτή την ψηφιακή επανάσταση που βρίσκεται εν εξελίξει, το πλεονέκτημα ανήκει σε αυτούς που έχουν την ικανότητα να μαθαίνουν και να εξελίσσονται στο πλαίσιο της εργασίας τους, που ακολουθούν τις τάσεις, έχουν διαρκώς διάθεση για καινοτομία και δεν φοβούνται αλλά αγκαλιάζουν την αλλαγή. Σπεύδει, δε, να τονίσει τον κομβικό ρόλο που παίζει η δράση της Πολιτείας και των επιχειρήσεων στην επανεκπαίδευση όσων δεν διαθέτουν τις κατάλληλες δεξιότητες για το μέλλον, προκειμένου να αποφευχθούν κοινωνικές ανισότητες από το λεγόμενο «ψηφιακό χάσμα».
Πάντως, οι αλλαγές στην εργασία δεν αφορούν μόνο στην τεχνολογία. Βιώνουμε μια βαθιά μεταμόρφωση της κοινωνίας, των οργανισμών, της καριέρας, της εκπαίδευσης και της παραδοσιακής απασχόλησης (μισθωτή εργασία) που ολοένα και περισσότερο δίνει τη θέση της στο freelancing. To 30% των εργαζομένων σε ΗΠΑ και Ευρώπη είναι ελεύθεροι επαγγελματίες, γεγονός που δείχνει τη συνεχώς αυξανόμενη σημασία της ευελιξίας στην εργασία. Με τα νέα όμως αυτά δεδομένα «θα πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι εργαζόμενοι και αυτής της κατηγορίας, που έχει τόσο πολύ μεγεθυνθεί, απολαμβάνουν καλές εργασιακές συνθήκες, βρίσκονται σε συστήματα που τους παρέχουν οφέλη, προστατευμένη απασχολησιμότητα και κοινωνική ασφάλιση», τονίζει η κυρία Ίσαρη.
Οι «χαμένοι» και οι «κερδισμένοι»
Σύμφωνα με στοιχεία ερευνών, δεδομένης της επίδρασης της τεχνολογίας, τα επόμενα χρόνια αρνητικά θα επηρεαστούν οι θέσεις εργασίας στον κατασκευαστικό τομέα, την ενέργεια και τα χρηματοοικονομικά, ενώ μεγάλο «πλήγμα» θα δεχθεί και ο τομέας της Υγείας, κυρίως λόγω της τηλεϊατρικής. Στους «χαμένους» προστίθενται και οι κλάδοι του λιανικού εμπορίου, των εκδόσεων και των εντύπων.
Αντίθετα, αυξανόμενη ζήτηση αναμένεται να έχουν εργαζόμενοι στον κλάδο του IT και ιδιαίτερα οι Developers, οι μηχανικοί δικτύων, οι σύμβουλοι λογισμικού, οι αναλυτές δεδομένων, οι digital marketers και τα επαγγέλματα που απαιτούν δημιουργικότητα, συναισθηματική νοημοσύνη και επικοινωνία.
