Η Επιτροπή «Ελλάδα 2021» έχει προσκαλέσει στη χώρα µας τον γερουσιαστή Ρόµπερτ Μενέντεζ, στο πλαίσιο της εµβληµατικής δράσης της, Forum «Η Ελλάδα το 2040». Με την ευκαιρία της άφιξής του στην Αθήνα, ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας των ΗΠΑ µιλά αποκλειστικά στο «ΘΕΜΑ» για τα νέα γεωπολιτικά δεδοµένα στην Ανατολική Μεσόγειο, το τι σηµαίνει η Ελλάδα για εκείνον και τον ρόλο που αναµένει να διαδραµατίσει η χώρα µας τα επόµενα χρόνια
του Δημήτρη Kρις*
Ο Ρόμπερτ «Μπομπ» Μενέντεζ είναι Αμερικανός πολιτικός και δικηγόρος. Υπηρετεί ως γερουσιαστής των Ηνωμένων Πολιτειών για το Νιου Τζέρσεϊ από το 2006 και ως πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας των ΗΠΑ από το 2021. Είναι μέλος του Δημοκρατικού Κόμματος.
Την περασμένη Τετάρτη, εν όψει της επικείμενης επίσκεψης Ερντογάν στα Κατεχόμενα με αφορμή την 47η επέτειο της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, ο Μπομπ Μενέντεζ μαζί με άλλους γερουσιαστές των ΗΠΑ, με επιστολή τους στον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, ζητούν από τον Λευκό Οίκο την ανάληψη άμεσης δράσης ώστε οι ΗΠΑ να στείλουν ένα αποτρεπτικό μήνυμα το οποίο θα έχει την απαραίτητη ισχύ για να αποθαρρύνει τον Τούρκο πρόεδρο να προχωρήσει στο άνοιγμα των Βαρωσίων.
Ειδικότερα, ο Μπομπ Μενέντεζ εκφράζει την ανησυχία του για την προσπάθεια ανατροπής των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και την προσπάθεια επέκτασης της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας στην κατεχόμενη Κύπρο. Ως εκ τούτου, ζητά από τον πρόεδρο Μπάιντεν να διατυπώσει με σαφήνεια τις συνέπειες που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η Τουρκία εάν συνεχίσει να επιμένει στις προκλήσεις και τις παράνομες ενέργειές της.
Κύριε Γερουσιαστά, ο πρόεδρος Μπάιντεν δηλώνει ότι οι ΗΠΑ έχουν επιστρέψει για να αναλάβουν εκ νέου τον ηγετικό τους ρόλο στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Θεωρείτε πως οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Ε.Ε. μπορούν να επανέλθουν στην προ τετραετίας κατάσταση ή θα πρέπει να αναμένουμε αλλαγές λόγω των νέων απειλών και προκλήσεων που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια;
Η σχέση των ΗΠΑ με την Ε.Ε. πατά σε γερά θεμέλια δεκαετιών, και εννοείται ότι μοιραζόμαστε κοινές αρχές και αξίες, αλλά θα χρειαστεί να λάβουμε υπόψη δύο σημαντικές παραμέτρους που έχουν αλλάξει ως ένα βαθμό τα δεδομένα: Πρώτον, η προεδρία Τραμπ προκάλεσε τεράστια ζημιά στις σχέσεις με τους Ευρωπαίους εταίρους μας. Η αντιμετώπιση της Ε.Ε. από τον Τραμπ ήταν χαοτική, απαξιωτική και χαρακτηριζόταν από αλλεπάλληλα διπλωματικά λάθη. Βασική μας προτεραιότητα αυτή τη στιγμή είναι η αντιμετώπιση των ζημιών της προηγούμενης τετραετίας και η αποκατάσταση της αξιοπιστίας της αμερικανικής διπλωματίας. Σε άμεση συνάρτηση με αυτή την προσπάθεια βρίσκεται και ο επαναπροσδιορισμός των βασικών παραμέτρων της εξωτερικής μας πολιτικής προς όφελος του λαού των ΗΠΑ. Και δεν αναφέρομαι σε κάποια εθνικιστική ή εσωστρεφή πολιτική του τύπου «Πρώτα η Αμερική», αλλά κάτι το εντελώς αντίθετο που βοηθά τους φίλους και συμμάχους μας ανά την υφήλιο.
Δεύτερον, οι προκλήσεις που δέχονται οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. από την Κίνα και τη Ρωσία τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Οπως ξέρουμε, υπάρχουν διάφορες σχολές σκέψης στην Ουάσινγκτον και στις Βρυξέλλες όσον αφορά τη στρατηγική αντιμετώπισης αυτής της νέας δέσμης προκλήσεων. Αναμένω ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν θα καταβάλει σημαντική προσπάθεια για να κλείσει τα όποια κενά έχουν δημιουργηθεί στις σχέσεις μας με την Ε.Ε. ώστε να πορευτούμε μαζί και να αναπτύξουμε κοινές στρατηγικές που θα ωφελήσουν τους λαούς μας σε ένα ιδιαίτερα ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον.
Στο ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον που ζούμε, ποια θεωρείτε ότι είναι τα πλεονεκτήματα των ΗΠΑ έναντι όλων των υπόλοπων μεγάλων δυνάμεων με αναθεωρητική ατζέντα;
Θεωρώ ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν μία δέσμη στρατηγικών πλεονεκτημάτων έναντι των αναθεωρητικών δυνάμεων που επιχειρούν να εγκαθιδρύσουν μια νέα τάξη πραγμάτων:
Πρώτον, εμείς έχουμε πραγματικούς φίλους σε κάθε άκρη της Γης. Και επειδή ακριβώς το πλαίσιο της εξωτερικής μας πολιτικής διαμορφώνεται λαμβάνοντας υπόψη τα συμφέροντα των συμμάχων μας, στο τέλος καταφέρνουμε να διασφαλίζουμε τη σταθερότητα και την ευημερία προς όφελος του συνόλου. Δυστυχώς για τη Ρωσία και την Κίνα, η εξόφθαλμη συναλλακτική και απολυταρχική προσέγγισή τους στις διεθνές σχέσεις δεν τους επιτρέπει να αναπτύσσουν τέτοιου είδους διαχρονικές και σταθερές σχέσεις σαν τις δικές μας.
Δεύτερον, η κοσμοθεωρία των ΗΠΑ ορίζεται από τις θεμελιώδεις αξίες του Διαφωτισμού και του Διεθνούς Δικαίου, κι αυτό μας κάνει να διαφέρουμε ριζικά από τη Ρωσία, την Κίνα και όλα τα υπόλοιπα απολυταρχικά καθεστώτα. Οι ΗΠΑ θεμελιώθηκαν πάνω σε μια ιδέα, και όχι στα ιδιαίτερα προνόμια κάποιας εθνικότητας, θρησκείας ή γλώσσας.
Ως εκ τούτου, αποτελούμε ένα πρωτοποριακό στην ιστορία της ανθρωπότητας πείραμα που αλλάζει και εξελίσσεται συνεχώς. Αν και πολλές φορές η πορεία αυτής της εξέλιξης μπορεί να μην ανταποκρίνεται στα ιδεώδη και τις προσδοκίες μας, η τεράστια δύναμη της δημοκρατίας μας και η ικανότητα αυτής να αντεπεξέρχεται σε κάθε μορφής πρόκληση ποτέ δεν παύει να με εκπλήσσει ευχάριστα. Αυτές οι αντοχές των θεσμών, της κοινωνίας των πολιτών και της ελεύθερης δημοσιογραφίας των ΗΠΑ, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, θεωρώ πως αποτελούν πηγή έμπνευσης και εμπιστοσύνης για τους φίλους μας ανά την υφήλιο.
Τρίτον, εμείς έχουμε το σθένος να παραδεχόμαστε τα λάθη μας και πάντα προσπαθούμε να γινόμαστε καλύτεροι, ως άνθρωποι και ως έθνος.
Θεωρείτε «αναγκαίο κακό» για τις δημοκρατίες της Δύσης να θυσιάζουν τις βασικές τους αξίες χάριν των μεγάλων οικονομικών ή γεωπολιτικών συμφερόντων ή θα έπρεπε να αποτελεί προϋπόθεση για μια αμοιβαία επωφελή συνεργασία με τρίτες χώρες ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της διεθνούς έννομης τάξης;
Τουλάχιστον όσον αφορά τις ΗΠΑ αυτό είναι ένα ψευδές δίλημμα, γιατί πάντοτε προσπαθούμε να πετύχουμε την ευημερία και την ασφάλεια χωρίς να θυσιάζουμε τις βασικές μας αρχές και αξίες. Μπορεί να μην το πετυχαίνουμε πάντα στο 100%, αλλά τουλάχιστον προσπαθούμε, και θεωρώ ότι ο σεβασμός των θεμελιωδών αξιών που μας ορίζουν -και κάνουν τις ΗΠΑ να ξεχωρίζουν- αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για τους φίλους μας.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, η συνεργασία μας με κάποια κράτη καθίσταται ολοένα και δυσκολότερη τα τελευταία χρόνια, καθώς οι προκλήσεις των απολυταρχικών καθεστώτων αυξάνονται και αλλάζουν μορφή. Για αρκετές δεκαετίες, όλοι σχεδόν επεδείκνυαν έναν έστω υποτυπώδη σεβασμό στη διεθνή έννομη τάξη και στις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη συμμετοχή τους σε διεθνείς συνθήκες, συμφωνίες και οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ και ο ΟΑΣΕ. Σήμερα, όμως, βλέπουμε κράτη όπως η Ρωσία και η Κίνα να μην τηρούν τις δεσμεύσεις τους και να αναλώνονται σε μια αέναη αμφισβήτηση των συμφωνηθέντων, προσπαθώντας να ορίσουν οι ίδιες μια νέα τάξη πραγμάτων. Ενα εναλλακτικό και άκρως ανησυχητικό μοντέλο παγκόσμιας διακυβέρνησης βασιζόμενο στους στρατιωτικούς ανταγωνισμούς, στην οικονομική εκμετάλλευση, στον απολυταρχισμό και την έλλειψη σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα και την εθνική κυριαρχία.
Καλωσορίζω λοιπόν με ιδιαίτερη θέρμη την πρωτοβουλία της κυβέρνησης Μπάιντεν που θέτει εκ νέου στο επίκεντρο της εξωτερικής μας πολιτικής τον σεβασμό της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και ευελπιστώ ότι το σύνολο των συμμάχων και φίλων μας θα πράξουν το ίδιο.
Η κοινή σας πρωτοβουλία με τον γερουσιαστή Μάρκο Ρούμπιο για την υιοθέτηση του EastMedAct το 2020, αλλά και η κατάθεση του νόμου περί άμυνας και διακοινοβουλευτικής εταιρικής σχέσης ΗΠΑ – Ελλάδας 2021 αποτελούν πρόσφατα παραδείγματα του καθοριστικού ρόλου που διαδραματίζετε στη χάραξη της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Πώς αξιολογείτε τη σημερινή κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και τι ρόλο θα διαδραματίσουν οι ΗΠΑ στην περιοχή τα επόμενα χρόνια;
Είμαι εξαιρετικά ευχαριστημένος από τη συνεργασία μας στον τομέα της ασφάλειας με την Ελλάδα – η σχέση μας σήμερα βρίσκεται στο καλύτερο σημείο όλων των εποχών, ενώ συνεχίζει να αναπτύσσεται και να δυναμώνει καθημερινά. Εννοείται ότι οι ισχυρές συνεργασίες με τους εταίρους μας όπως η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ στο πλαίσιο του σχήματος «3+1» είναι κρίσιμης σημασίας για τις ΗΠΑ υπό τις διαμορφούμενες συνθήκες.
Η Ρωσία και η Κίνα επιδιώκουν να παίξουν έναν αποσταθεροποιητικό ρόλο στη διαμόρφωση του πλαισίου ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο και η τυχόν επίτευξη των στόχων τους θα είχε αρνητικές συνέπειες για το σύνολο των λαών της περιοχής. Γι’ αυτό τον λόγο οι ΗΠΑ θεωρούν την παρουσία τους εδώ επιβεβλημένη, ως διαχρονικός συνεργάτης και σύμμαχος για τους φίλους τους στην Ανατολική Μεσόγειο. Πιστεύω δε ότι οι εγκαταστάσεις στη Σούδα και σε άλλα σημεία της Ελλάδας θα μας επιτρέψουν να αναπτύξουμε μια ακόμη ισχυρότερη και αποτελεσματική σχέση ασφάλειας στα χρόνια που έρχονται.
Εδώ θα ήθελα να πω ότι μου δημιουργεί ολοένα αυξανόμενη δυσφορία ο αποσταθεροποιητικός ρόλος που παίζει η Τουρκία στην περιοχή. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς τα εμπόδια που θέτει στην ειρηνευτική διαδικασία στη Μεγαλόνησο και τις παραβιάσεις της κυπριακής ΑΟΖ, την καθοριστική υποστήριξη που παρείχε στο Αζερμπαϊτζάν στον πρόσφατο πόλεμο με την Αρμενία, τον ρόλο που παίζει στη Συρία και βέβαια την αγορά των ρωσικών S-400. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η λίστα με τις απαράδεκτες συμπεριφορές της Τουρκίας δεν έχει τελειωμό.
Εννοείται πως θέλουμε μια Τουρκία σύμμαχο στο ΝΑΤΟ που να μοιράζεται τις κοινές αξίες μας, αλλά η συμπεριφορά της επί της διακυβέρνησης Ερντογάν καθιστά τη συνεργασία μαζί της ολοένα και δυσκολότερη. Οι ΗΠΑ επιβάλλεται να συνεχίσουν να εγκαλούν την Τουρκία στην τάξη, κι εγώ από τη μεριά μου θα συνεχίσω να πιέζω την κυβέρνηση Μπάιντεν να τηρεί απαρέγκλιτη στάση όπου και όποτε διαπιστώνουμε απαράδεκτες συμπεριφορές.
– Οταν σκέφτεστε τη λέξη «Ελλάδα», ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας έρχεται στο μυαλό;
Σεβασμός και απεριόριστες δυνατότητες. Σεβασμός διότι η Ελλάδα για χιλιάδες χρόνια τώρα αποτελεί μοναδική πηγή έμπνευσης για την υφήλιο, αφού έχει ορίσει τις βασικές αρχές της δημοκρατίας. Και πάντοτε έχω στο μυαλό μου το γεγονός ότι αυτό το πολύτιμο κληροδότημα που μας έχει αφήσει η Ελλάδα υπήρξε η βασική πηγή έμπνευσης των ιδρυτών των ΗΠΑ.
Απεριόριστες δυνατότητες γιατί βρισκόμαστε στα πρόθυρα πολύ σημαντικών εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Οπως είπα και προηγουμένως, η σχέση των ΗΠΑ με την Ελλάδα βρίσκεται σήμερα στο καλύτερο σημείο όλων των εποχών, αλλά κατά το προσεχές διάστημα θα έχουμε μεγάλες ευκαιρίες περαιτέρω διεύρυνσης και εμβάθυνσης αυτής της σχέσης.
– Μετά από δική
σας πρωτοβουλία η Γερουσία των ΗΠΑ υιοθέτησε ένα διακομματικό ψήφισμα για την 200ή επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης. Κατά τη γνώμη σας ποια είναι η πιο σημαντική προσφορά της Ελλάδας στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια των τελευταίων 250 ετών της κοινής μας πορείας;
Δεν υπάρχει αρκετός χώρος στην εφημερίδα σας για να δώσω μια ολοκληρωμένη απάντηση σ’ αυτή την ερώτηση! Οι ιδρυτές των ΗΠΑ, το Σύνταγμα και όλα σχεδόν τα βασικά κείμενα που διέπουν τη λειτουργία του έθνους μας εμπνέονται από την Αρχαία Ελλάδα.
Η σημασία που προσέδιδαν οι ιδρυτές των ΗΠΑ στην Ελλάδα και το συναισθηματικό τους δέσιμο με τον απελευθερωτικό Αγώνα του ’21 θεωρώ πως αντικατοπτρίζεται άριστα σε μια επιστολή του Τόμας Τζέφερσον προς τον Αδαμάντιο Κοραή, όπου ο Τζέφερσον δηλώνει με έμφαση: «Κανένας λαός δεν συμμερίζεται περισσότερο από μας τις δυσκολίες που υπομένουν οι συμπατριώτες σας, κανένας λαός δεν προσεύχεται στον Θεό ειλικρινώς και με μεγαλύτερη θέρμη από μας για την επιτυχία του αγώνα σας».
Και εδώ θα ήθελα να αναφερθώ στην εξαιρετική δουλειά που έχει κάνει ο πρεσβευτής μας, Τζέφρι Πάιατ, για να αναδειχθεί το έργο των Αμερικανών φιλελλήνων που πολέμησαν στον αγώνα σας για ανεξαρτησία. Αναφέρω ενδεικτικά τον δρα Σάμιουελ Γκρίντλι Χάου, ο οποίος υπηρέτησε στο πλευρό των Ελλήνων ως χειρουργός και μαχητής πρώτης γραμμής, και τον Τζόναθαν Πέκαμ Μίλερ, οι οποίοι μετέπειτα υπήρξαν εκ των πλέον διακεκριμένων υπέρμαχων της κατάργησης της δουλείας, αλλά και τον Τζορτζ Τζάρβις, ο οποίος αφού υπηρέτησε στην πρώτη γραμμή των μαχών ως πολεμιστής, μετά συνέχισε τον αγώνα του για τον ελληνικό λαό συγκεντρώνοντας με δική του πρωτοβουλία τρόφιμα, φάρμακα και ρούχα μέσω των αμερικανικών επιτροπών φιλελλήνων.
Σήμερα, 200 χρόνια μετά, χιλιάδες Ελληνοαμερικανοί κατέχουν ηγετικούς ρόλους στους τομείς όπου δραστηριοποιούνται στις ΗΠΑ, συμβάλλοντας κατά τρόπο μοναδικό και καθοριστικό στην ευημερία και την ασφάλεια του έθνους μας. Η σχέση μας με την Ελλάδα διατηρείται ζωντανή και δυναμώνει καθημερινά χάρη στο έργο αυτών των ανθρώπων. Για μένα, η 200ή επέτειος της ελληνικής ανεξαρτησίας είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία όχι μόνο για να αναλογιστούμε τη μακρόχρονη φιλία των εθνών μας, αλλά μπορεί και πρέπει να αποτελέσει αφετηρία μιας ακόμη πιο δυνατής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης στα χρόνια και για τις γενιές που έρχονται.
– Εχουμε μάθει πως θα συμμετάσχετε ως βασικός ομιλητής στο διεθνές συνέδριο «Η Ελλάδα το 2040» που διοργανώνει η Επιτροπή «Ελλάδα 2021», όπου διακεκριμένες προσωπικότητες απ’ όλο τον κόσμο θα συζητήσουν τις τάσεις και τις εξελίξεις που θα αλλάξουν τον κόσμο μας τα επόμενα χρόνια. Μπορείτε να δώσετε μια ένδειξη για το πώς βλέπετε, από τη σκοπιά της Ουάσινγκτον, τον ρόλο της Ελλάδας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι τις επόμενες δύο δεκαετίες;
Η Ανατολική Μεσόγειος και ολόκληρος ο κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με μία σειρά πρωτοφανών προκλήσεων και η σχέση ΗΠΑ – Ελλάδος σ’ αυτό το ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στο πλαίσιο του κοινού μας ενδιαφέροντος για τη διασφάλιση της ασφάλειας, της σταθερότητας και της ευημερίας στην περιοχή. Βάσει αυτών των δεδομένων, τα επόμενα χρόνια προσμένω μια ακόμη πιο αποδοτική και παραγωγική συνεργασία με τον λαό της Ελλάδος, την ελληνοαμερικανική κοινότητα και βέβαια θα κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου για να γίνει η σχέση μας ακόμη ισχυρότερη. Κατά τη διάρκεια της επόμενης εικοσαετίας βλέπω την Ελλάδα να ενισχύει και να εμβαθύνει περαιτέρω τον ρόλο της ως περιφερειακός ηγέτης της Ανατολικής Μεσογείου, διαδραματίζοντας έναν ολοένα πιο σημαντικό ρόλο ως πυλώνας σταθερότητας και ασφάλειας στην περιοχή προς όφελος ολόκληρης της Ευρώπης.
Συν τοις άλλοις, θεωρώ ότι η Ελλάδα μπορεί αναδειχθεί πρωτοπόρος σε παγκόσμιο επίπεδο στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και συγχαίρω τον ελληνικό λαό για την απόφασή του να επενδύσει στο μέλλον της «πράσινης» ενέργειας. Αυτή είναι μία εξαιρετική επιλογή και ευελπιστώ ότι περισσότερες χώρες θα ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Τέλος, αν αναλογιστεί κανείς τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που υπάρχουν στην περιοχή, η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει έναν κομβικό ρόλο στη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας και ασφάλειας για ολόκληρη την Ευρώπη.
* Ο Δημήτρης Κρις είναι συνεργάτης της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», έχει εργαστεί ως συντάκτης και αρθρογράφος για εκδόσεις στην Ελλάδα και τις ΗΠΑ, ενώ έχει φιλοξενηθεί ως σχολιαστής
σε διεθνή ειδησεογραφικά τηλεοπτικά δίκτυα.
