Από την αρχαιότητα οι άνθρωποι προσπαθούσαν να προβλέψουν το μέλλον. Καθησύχαζαν, έτσι, την αγωνία τους μπροστά στο άγνωστο. Μαντεία, χρησμοί, αστρολόγοι ήταν τα «όπλα» όσων αναζητούσαν απαντήσεις. Μέχρι που ήρθε η επιστήμη και η πρόβλεψη έγινε τέχνη.
Του Δημήτρη Παγαδάκη
Μια επίπονη προσπάθεια με την οποία μπορεί η ανθρωπότητα να επηρεάσει τις εξελίξεις, το αύριο που η γνώση έχει πλέον καταστήσει ορατό ως ένα βαθμό.
«Μια προσπάθεια να αποτυπώσουμε τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα σε έναν κόσμο που αλλάζει ταχύτατα και να κάνουμε προβλέψεις για το έτος 2040, χωρίς να καταφύγουμε στην αστρολογία ή στη μεταφυσική μαγεία, αλλά στηριζόμενοι σε πράγματα και δεδομένα που ήδη από σήμερα γνωρίζουμε» όπως χαρακτηριστικά είπε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην εναρκτήρια εκδήλωση του Φόρουμ «Η Ελλάδα το 2040», που διοργάνωσε η Επιτροπή «Ελλάδα 2021».
Στην ομιλία του στην Αίθουσα Γερουσίας της Βουλής, ο πρωθυπουργός επισήμανε ότι «στα πρώτα συμπεράσματα της Επιτροπής διακρίνονται επτά “Μεγατάσεις” με καθοριστική επίδραση στα επόμενα χρόνια: η οικολογική αναμόρφωση λόγω κλιματικής κρίσης, η έλλειψη φυσικών πόρων και πρώτων υλών, η δημογραφική ανισορροπία, η εκτεταμένη αστικοποίηση, η τεχνολογική πρόοδος και η υπερ-συνδεσιμότητα, η παγκόσμια διόγκωση της μεσαίας τάξης και της κατανάλωσης και η μετατόπιση της οικονομικής επιρροής προς την Ανατολή και τον Νότο. Καθόλου τυχαία, οι επτά αυτές τάσεις συνοδεύονται και από τρεις λέξεις: Μεταβλητότητα, Αβεβαιότητα, Επινοητικότητα» προσέθεσε ο κ. Μητσοτάκης.
«Ο Νεύτωνας, σε μία επιστολή του προς τον Χουκ, είπε τη διάσημη φράση του “Αν είδα μακρύτερα, είναι επειδή στάθηκα στους ώμους γιγάντων”. Ετσι και εμείς έχουμε την πολυτέλεια να κοιτάξουμε το αύριο, πατώντας πάνω στους ώμους των δικών μας “γιγάντων”», τόνισε από την πλευρά της η Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη. «Των Ελλήνων και των Ελληνίδων που με το έργο και τη ζωή τους άφησαν το αποτύπωμά τους στην Ελλάδα αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο.
Αυτών που στην Επιτροπή περιγράψαμε ως Μικρούς Μεγάλους Ηρωες.
“Μικρούς” συγκρινόμενους με το μέγεθος της Ελλάδας και του συλλογικού υποκειμένου που συμπυκνώνεται σε αυτήν, αλλά την ίδια στιγμή “Μεγάλους” γιατί το έργο τους μας σημάδεψε όλους», προσέθεσε η πρόεδρος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021». «Οι αλλαγές που συμβαίνουν γύρω μας είναι τόσο γρήγορες, που κανένας δεν μπορεί να προδιαγράψει με ακρίβεια το τι θα συμβεί σε λίγα χρόνια.
Νέα επαγγέλματα και νέες επιστήμες θα αναδυθούν, νέες κρίσεις που συνδέονται με το περιβάλλον, την ενέργεια, την υγεία θα προκύψουν και η αντιμετώπισή τους θα απαιτήσει ευρείες συνεργασίες, αλλαγή συνηθειών και συμπεριφορών», σημείωσε η κυρία Αγγελοπούλου.
Με μία αναφορά από την Ιστορία ξεκίνησε την τοποθέτησή του και ο πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Τασούλας:
«Μία από τις συναρπαστικότερες περιγραφές στους “Παραλλήλους Βίους” του Πλουτάρχου είναι εκείνη της άγριας δολοφονίας του Γάιου Ιουλίου Καίσαρος. Λίγες μέρες πριν τη δολοφονία, κατά τον Πλούταρχο, ο Καίσαρ είχε προειδοποιήσεις, είχε ενδείξεις, δεισιδαιμονικές κυρίως, αλλά είχε.
Στο σημείο αυτό και περιγράφοντας αυτές τις ενδείξεις, ο Πλούταρχος κάνει μια εντυπωσιακή περιγραφή που αφορά τη σχέση του ανθρώπου με το μέλλον, με το αύριο, με την Ελλάδα του 2040 φερ՚ ειπείν, και λέει “Ἀλλ’ ἔοικεν οὐχ οὕτως ἀπροσδόκητον ὡς ἀφύλακτον εἶναι τὸ πεπρωμένον”, δηλαδή το μέλλον, το πεπρωμένο, ευκολότερα το προβλέπει κανείς παρά λαμβάνει μέτρα γι’ αυτό.
Και είναι εντυπωσιακό ότι η πρώτη Λευκή Βίβλος, ουσιαστικά, της χώρας διατυπώθηκε ακριβώς πριν από 200 χρόνια, στη Διακήρυξη της Επιδαύρου. Καλούμεθα ως γενεά, ως φορείς, ως παράγοντες, ως πολιτευόμενοι, να πραγματώσουμε τη δική μας συλλογική εποποιία μπροστά στις προκλήσεις του μέλλοντος» υπογράμμισε ο πρόεδρος της Βουλής και προσέθεσε: «Η συμβολή της Επιτροπής “Ελλάδα 2021”, με αυτά τα χειροπιαστά συμπεράσματα, με αυτές τις χειροπιαστές υποδείξεις, με αυτές τις χειροπιαστές περιγραφές, θα είναι καθοριστική, ώστε η χώρα μας να μη βαδίσει αφύλακτη και να μη βαδίσει προς το απροσδόκητο».
Για τρεις ημέρες, 18-19-20 Οκτωβρίου, 16 θεσμικοί φορείς της χώρας και δέκα ομάδες εργασίας εστιασμένου ενδιαφέροντος παρουσίασαν μελέτες και προτάσεις για την Ελλάδα στον κόσμο του 21ου αιώνα. Από τη Δευτέρα μέχρι και το απόγευμα της Τετάρτης από το βήμα του Φόρουμ πέρασαν εκπρόσωποι της ΑΔΕΔΥ, της ΓΣΕΒΕΕ, της ΓΣΕΕ, του ΕΒΕΑ, της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών, της ΕΣΕΕ, της ΝΕΑΣ ΠΑΣΕΓΕΣ, του Ναυτικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, του Οικονομικού Επιμελητηρίου, της Ολομέλειας Προέδρων Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας, του ΣΕΒ, του ΣΕΠΕ, του ΣΕΤΕ, της Συνόδου των Πρυτάνεων και του ΤΕΕ.
Παρουσιάστηκαν και τα συμπεράσματα των ομάδων εργασίας για κρίσιμα θέματα των δεκαετιών που έρχονται:
• «Η Ελλάδα στο διεθνές σύστημα – Πορεία προς το 2040»
• «Η Ορθοδοξία και οι “άλλοι” στην Ελλάδα του 2040»
• «Δυνατότητες ανάδειξης, αξιοποίησης και διαφύλαξης της ήπιας ισχύος της Ελλάδας»
• «Περιφερειακή ανάπτυξη με επίκεντρο τον αγροδιατροφικό τομέα. Σημερινά προβλήματα και προοπτικές εξέλιξης την επόμενη εικοσαετία»
• Η Ελλάδα το 2040: Κοινωνία των πολιτών, περιβάλλον και κλιματική κρίση»
• «Θεσμοί, πολιτική, αξίες»
• «Σύγχρονες, βιώσιμες, ανθρώπινες πόλεις»
• «Η Ελλάδα στην Ευρώπη του 2040»
• «Οι μετανάστες στην Ελλάδα και η Ελλάδα της μετανάστευσης»
• «Η τέχνη στην Ελλάδα του μέλλοντος»
• «Ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες – Πολιτισμός και πολιτιστική πολιτική»
Ολο το υλικό συγκεντρώθηκε στη «Λευκή Βίβλο: Η Ελλάδα το 2040» το οποίο είναι διαθέσιμο στον πολιτικό κόσμο, αλλά και σε κάθε πολίτη που ενδιαφέρεται μέσα από την ιστοσελίδα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» (www.greece2021.gr).
Στο πλαίσιο του Φόρουμ, κατέθεσαν τις απόψεις του και σημαντικές διεθνείς προσωπικότητες:
Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος: «Το μέλλον δεν διαμορφώνεται μόνον δι᾿ ὅσων πράττομεν, ἀλλά καί δι᾿ ὅσων ἀποφεύγομεν νά πράξωμεν, ἀπό εὐθύνην διά τό παρόν καί τό μέλλον». Ἡ ἀνθρωπότης πρέπει νά συνειδητοποιήσῃ ὁριστικῶς ὅτι ἡ πρόοδος τῆς ἐπιστήμης καί ἡ οἰκονομική ἀνάπτυξις πρέπει νά συμπορεύωνται μέ τόν σεβασμόν τῶν πνευματικῶν ἀξιῶν, τῶν ὑπαρξιακῶν ἀναζητήσεων τοῦ ἀνθρώπου καί τῆς θρησκευτικῆς πίστεως».
Μπομπ Μενέντεζ, πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας: «Ο Πλάτωνας έλεγε ότι “μπορούμε εύκολα να συγχωρήσουμε ένα παιδί που φοβάται το σκοτάδι – η πραγματική τραγωδία της ζωής είναι όταν οι άνθρωποι φοβούνται το φως”. Πρέπει να συνεργαζόμαστε γιατί μόνο μαζί μπορούμε να μετατρέψουμε μια εποχή μεγάλου κινδύνου σε μια εποχή μεγάλης υπόσχεσης, τόσο για την Ελληνική Δημοκρατία όσο και για τη συνεργασία μεταξύ των χωρών μας».
Αλμπερτ Μπουρλά, CEO της Pfizer: «Το μέλλον τρομάζει μόνον όσους αρνούνται να το κοιτάξουν κατάματα και να το κατανοήσουν. Δεν τρομάζει, αλλά, αντίθετα, κινητοποιεί, όσους προετοιμάζονται, το συνδιαμορφώνουν και το βλέπουν σαν ευκαιρία για πρόοδο και εξέλιξη. Πιστεύω ότι είμαστε στα πρόθυρα μιας περιόδου επιστημονικής αναγέννησης».
Λόρδος Μάρτιν Ρις, βασιλικός αστρονόμος του Ηνωμένου Βασιλείου και καθηγητής του Κέμπριτζ: «Ως αστρονόμος, γνωρίζω ότι η Γη μας υπάρχει εδώ και 45 εκατομμύρια αιώνες. Αλλά αυτός είναι ο πρώτος αιώνας όπου ένα είδος -το δικό μας- κρατάει το μέλλον του πλανήτη στα χέρια του. Το “διαστημόπλοιο Γη” κινείται στο κενό. Οι επιβάτες του είναι ανήσυχοι και νευρικοί. Το σύστημα διάσωσης που διαθέτει είναι ευάλωτο σε διαταραχές και βλάβες. Αλλά ο σχεδιασμός είναι ελάχιστος, όπως και η ανίχνευση του ορίζοντα».
Τόμας Μπαχ, πρόεδρος της ΔΟΕ: «Τα μεγάλα δώρα της Ελλάδας προς την ανθρωπότητα, η ελληνική κληρονομιά μας, η δύναμη της ΕΟΕ και της ΔΟΑ ως θεματοφύλακες του Ολυμπιακού πνεύματος – όλα αυτά μαζί με γεμίζουν με απέραντη ευγνωμοσύνη. Μου δίνουν όμως και μια βαθιά αίσθηση καθήκοντος να κάνω οτιδήποτε μπορώ για να διατηρήσω και να ενισχύσω ακόμη περισσότερο τους Ολυμπιακούς Αγώνες και τις αξίες που μας έχουν παραδοθεί εδώ και χιλιετίες».
Μισέλ Γουίλιαμς, κοσμήτορας της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ: «Συχνά αυτό το αποκαλούμε κλιματική κρίση, περιβαλλοντική κρίση, ακόμη και οικονομική. Αλλά συνιστά και κρίση δημόσιας υγείας. Πρέπει να αλλάξουμε τη συλλογική μας νοοτροπία σχετικά με το τι σημαίνει αντιμετώπιση κρίσεων. Η εξελικτική μας πορεία, ως ανθρώπων, βασίζεται στη βραχυπρόθεσμη προοπτική και, ως εκ τούτου, έχουμε σχεδιάσει τα συστήματά μας ώστε να είναι αντιδραστικά, όχι προνοητικά. Αυτό κατέστη ολοφάνερο καθ’ όλη τη διάρκεια των τελευταίων 20 μηνών αυτής της πανδημίας… δεν έχουμε την πολυτέλεια να επαναλάβουμε τα ίδια λάθη».
Αντριου Λιβέρης, πρόεδρος του The Hellenic Initiative: «Σε έναν αγώνα μπέιζμπολ, για να αναδειχθεί ένας νικητής πρέπει να κερδίσει εννέα γύρους. Η Ελλάδα έχει κερδίσει τους πρώτους. Το κυριότερο τώρα είναι να επιταχύνουμε την αλλαγή κρατώντας σταθερή την πορεία μας».
